[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ściąć. Tyle że pytanie, która mu przynosi w dziobie ptak losu, jest dokładnie tym,
którego pragnie, owocem, który mu smakuje i który warto przypiec i przysmażyć".
(Paradiso, str. 374-5).
195
A więc obaj jesteśmy obłąkani? Nieprzytomny z braku powietrza, którędy
mam wystawić głowę, by złapać oddech po zanurzeniu się w głębinę na sześćset
siedemnaście stron Paradiso? I skąd nagle Jules Verne ry książce, która nie ma z
nim nic wspólnego? Ależ przeciwnie : ma. Po pierwsze, czyż sam Lezama nie mówi
o nachylonych ku sobie istnieniach, czy'z nie powiedział w jakimś miejscu, że jest to
jakby człowiek - oczywiście bezwiednie - przekręcając kontakt w swoim pokoju,
puszczał wodospad w Ontario"? Metafora dla Verne, jeżeli takie istnieją. Czyż nie
wprowadza nas w tę styczną przyczynowość przypominając, że w chmh gdy święty
Jerzy wbya w smoka ostrze swojej lancy, pierwszym, który pada martwy, jest lego
koń? Albo że piorun, ześlizgując się po pmu drzewa, ominie trzynastu kleryków,
którzy leżąc w koniczynie spokojnie wcinają gruyere, a zabije kanarka śpiewającego
w klatce o pięćdziesiąt metrów dalej?
A więc jednak Jules Verne, a więc jednak, ażeby dojść do Montego Bay,
trzeba przejść przez środek ziemi. Nie tylko jest to prawdziwe, ale i dosłowne, a oto
dowód: Czyż któryś z nielicznych czytelników Paradiso (jako zarozumialec
wyobrażam sobie bardzo ekskluzywny klub tych, którzy tak jak ty przeczytali
Czlowieka bez wlaściwości, Zmierć Wergilsgo i Paradiso; tylko zresztą w tym - mam
na myśli ten klub - czuję się podobny do Fileasa Fogga) zdał już sobie sprawę, że
konkretne powiązanie z Verne'em znajduje się na stronie trzysta dwadzieścia
siedem, demonicznie wywołane przez epizod erotyczny, sugerujący pewne cechy,
jakich ostatnio pewni badacze dopatrują się u ojca Nautilusa"? Wioślarz Leregas o
priapicznych właściwościach oczekuje odwiedzin atlety Baeny Albornoza, który ma
zejść do piekiet hal sportowych w Hawanie, gdzie - uległy Adonis zostanie przebity
kłem dzika i dozna takiej
197
rozkoszy, że w ekstazie pogryzie brzeg pryczy. Leregas oczekuje więc wizyty
upokorzonego Herkulesa, który, po tylu dziennych wysiłkach, nocami ponoć na
kobiecej kądzieli przędzie swe prawdziwe tęsknoty. Czeka, a w tym pełnym napięcia
oczekiwaniu wspomnienie krateru Jokula zeszło w podziemia, tam zbiegły również
cienie Scartarisa. Pierścieniowaty cień Scartarisa na kraterze SnefFelsa..." Za
diabelską sprawą brzmienie nazw niewinnej oro
grafii islandzkiej staje się obleśną aluzją erotyczną i polecenie Arne
Saknussemma - zachvyt naszego dzieciństwa: Zejdz do krateru Jocula Sneffels,
Gdy Scartarisa cień go muska, Przed kalendami lipcowymi, wtedy zuchwały
podróżniku, Znajdziesz się w samym środku ziemi..." - wywołuje dzwiękiem swym i
obra= zem lubieżne skojarzenia. Jokul, opierścieniony cień ( stracił swoje trzydzieści
dwie zmarszczki" - powie jedna z postaci Geneta w odniesieniu do innego Baeny
Albornoza), Sneffels przywodzący na myśl to sniff, Scartaris w tym kontekście
przypominający strofom, a obrazy zejścia do krateru, a muskanie, a cieniste
zakamarki... O Fileasie, o profesorze Lidenbrock, cóż wyprawiamy z ojcem
waszym...
Pokój samotnikowi z Nantes i jego speleologom, ale przedtem, na mój własny
rachunek, cytuję inny ustęp, tak wieloznaczny, jakby go wybierał sam Lima, i
umieszczam w charakterze lasera jako nagłówek wszystkiego, co nastąpi:
W I~aów pr~1 PSY w~ul~> Wa tobiem, ~ol~em ao tdi w suzyc3e. Przyp~hz
się - i bo dobre się priypatri: trzebi brać lekcje prupaściP'
Jules Veme: Podróż do środka ziemi.
Przez dziesięć dni, przerywając lekturę, tylko aby nabrać oddechu i nakarmić
mojego kota, czytałem Paradiso, kończąc podróż, zaczętą Pad laty, odczytywaniem
niektórych roz
działów, zamieszczonych w piśmie Origenes, jak wiele innych przedmiotów,
które spadły z Borgesowskich Tltinu i Uqbaru.
Nie gestem krytykiem. Pewnego dnia, który nie jest chyba bliski, ta cudowna
swmna doczeka się swego Maurice'a Blanchot, takiej bowiem rasy powinien być
krytyk zaPuszczający się w ten wspaniały labirynt. Chciałbym tylko zwrócić uwagę
na pewną wstydliwą ignorancję i już teraz dobyć brom przeciw tym me-
porozumieniom, jakie rozpęta]ą się z chwilą, gdy Ameryka Lacińska wreszcie
[ Pobierz całość w formacie PDF ]