[ Pobierz całość w formacie PDF ]

zwrotu. W czasie rozmów z udziałem przywódców jugosłowiańskich (Milovan D%7łilas, Kardelj,
Vladimir Bakarić) i bułgarskich (Dymitrow, Kostow i Wasił Kołarow) zażądał jak najszybciej
realizacji planu federacji bułgarsko-jugosłowiańskiej, bez włączania do niej jednak Albanii. Tito
uznał propozycję Stalina za podejrzaną, a Dymitrow potajemnie utwierdził go w tym przekonaniu.
Narastał tymczasem konflikt w Albanii, podsycany przez Kreml. W samej Jugosławii realizowane
były bardzo szybko przeobrażenia komunistyczne. Rządząc silną ręką Tito - po zdławieniu
wszelkiej opozycji - pragnął uczynić Jugosławię modelowym krajem socjalistycznym. W latach
1947-8 w żadnym z krajów demokracji ludowej nie realizowano tak entuzjastycznie jak w Jugosła-
wii przeobrażeń ściśle powielających radzieckie wzory. W 1945 r. państwo kontrolowało już cały
przemysł. W grudniu 1946 r. znacjonalizowano cały majątek narodowy (poza gospodarstwami
chłopskimi i rzemiosłem), rozpoczęto też - po przeprowadzeniu reformy rolnej - kolektywizację.
Woluntaryzm gospodarczy przejawił się we wskaz
nikach planu 5-letniego 1947-1951
przewidujących 27-% stopę akumulacji. Już w 1945 roku rozpoczęto walkę z Kościołem, aresz-
tując prymasa Jugosławii, kardynała Stepinacia.
8. Kominform.
Jugosławia odegrała też czołową rolę w utworzeniu Kominformu. Idea powołana do życia tej
organizacji narodziła się zapewne na przełomie 1946-7 roku. Z fragmentarycznych danych
(pochodzących z czasów, gdy archiwa b. KC KPZR były niedostępne) można sądzić, że nowa
organizacja (oficjalnie nazywająca się Biurem Informacyjnym Partii Komunistycznych i
Robotniczych) nie miała służyć celom informacyjnym, natomiast miała zastąpić zlikwidowaną w
maju 1943 r. przez Stalina pod presją Zachodu Międzynarodówkę Komunistyczną, stanowiąc
instrument pełnego uzależnienia partii komunistycznych od Moskwy. Nie jest wykluczone, że
jeszcze przed powołaniem do życia Kominformu toczyły się tajne rokowania (prawdopodobnie w
Białymstoku) z udziałem sekretarza KC WKP (b) Andrieja %7łdanowa, a także paru innych
przywódców komunistycznych, w tym zastępcy sekretarza generalnego WłPK (w latach 1948-54)
Piętro Secchii i zapewne Bolesława Bieruta albo Jakuba Bermana. Z
wiadczyły o tym pewne aluzje
we wspomnieniach Secchii. Wiadomo, że w tym czasie sekretarz generalny KC PPR, Władysław
Gomułka, odniósł się do idei powstania Kominformu oraz jego organu prasowego nieufnie, jeżeli
wręcz nie negatywnie. Zastrzeżenia swoje powtórzył we wrześniu 1947 r. w czasie narady w
Szklarskiej Porębie, gdzie pojawili się przywódcy kilku partii (PPR, KP Jugosławii z Kardeijem na
czele, KP Rumunii, KP Węgier, KPCz, KP Bułgarii, Francuskiej Partii Komunistycznej i delegaci
WłPK - Luigi Longo i Eugenio Reale). W czasie narady ostro skrytykowano komunistów
francuskich i włoskich za  oportunizm" wyrażający się w nie przeciwstawieniu się usunięciu ich z
rządów na początku 1947 roku. Mimo oporu Gomułki powołano do życia Biuro Informacyjne
Partii Komunistycznych i Robotniczych ze %7łdanowem na czele, ustanawiając jego siedzibę w
Belgradzie. Biuro funkcjonowało aktywnie do listopada 1949 roku, potem jego działalność
zamarła (jeżeli nie liczyć odbywanych w tajemnicy - ostatni raz prawdopodobnie w 1954 roku w
Pradze - narad I sekretarzy KC wchodzących w jego skład partii).
9. Konflikt Tito-Stalin.
W parę miesięcy po naradzie w Szklarskiej Porębie spór wokół federacji wszedł w nową fazę.
Wiosną 1948 roku rozpoczęły się polemiki prasowe  Prawdy" i prasy jugosłowiańskiej. W marcu
Moskwa odwołała radzieckich doradców i specjalistów cywilnych (kilkanaście tysięcy
funkcjonariuszy) z Jugosławii. Protest Tito u Mołotowa wywołał wymianę listów KP Jugosławii -
WKP(b), w której obok dotychczasowych tematów poruszono inne sporne kwestie: Grecji,
planowania gospodarczego, wymiany handlowej, organizacji paktu wojskowego krajów
demokracji ludowej. Jugosłowianie zaprotestowali przeciwko działalności wielotysięcznej
agentury wywiadu radzieckiego w Jugosławii, Kreml oskarżył titowską bezpiekę (OZNA) o
inwigilowanie obywateli radzieckich w Jugosławii. W kwietniu 1948 roku doszło do aresztowania
w ciągu jednej nocy tysięcy agentów radzieckich, w tym czołowych postaci politycznych
(wicepremier An-drija Hebrang i gen. Zujović). Większość z tych  kominformowców" zginęło
niebawem w masowych egzekucjach i w obozach. 26 IV 1948 r. skazano w Ljublanie na śmierć
grupę funkcjonariuszy komunistycznych. W tym samym miesiącu KC KPJ rozpoczął oficjalną
czystkę w partii. 17 V 1948 r. Jugosłowia odmówiła rozpatrzenia sporu na forum Kominformu, 22
maja w liście KC WKP(b) zarzucono Jugosłowianom zdradę. Kierownictwo Kominformu zwołało
jego posiedzenie na 28 czerwca do Bukaresztu. Przywódcy jugosłowiańscy (ostrzeżeni potajemnie
przez Dymitrowa) nie pojawili się. Rezolucja Kominformu potępiła KP Jugosławii i jej
przywódców za  oportunizm i prawicowo-nacjonalistyczne odchylenie". Zerwano stosunki z KP
Jugosławii, stosunki międzynarodowe do minimum, w pewnych przypadkach (Albania) zrywając
je całkowicie. Generałowie jugosłowiańscy (Dapcević i Petri
ević) przygotowali w porozumieniu
z radzieckim wywiadem zamach stanu. Gdy ich posunięcia zostały sparaliżowane, próbowali
ucieczki wspólnie z gen. Arso Jovanoviciem, bohaterem wojny wyzwoleńczej (11 VIII 1948). Na
granicy węgierskiej zostali zatrzymani przez samotnego strażnika pogranicznego, który zabił
Jovanovicia i ujął Petri
evicia. Dapcević został schwytany przy kolejnej próbie sforsowania
granicy po paru tygodniach. Grupa stalinowska została fizycznie wyeliminowana, a choć V Zjazd
KPJ w lipcu 1948 r. uchwalił wiernopoddańczy, hołdowniczy adres wobec  wodza rewolucji
proletariackiej", Stalina, Jugosławia kroczyła już mimo ogromnego zagrożenia radzieckiego -
niezależnym kursem.
10. Związek Radziecki po 1945 roku.
Sytuacja w Związku Radzieckim w pierwszych latach powojennych stała się pod znakiem
powolnej odbudowy kraju ze straszliwych zniszczeń, prób reintegracji społeczeństwa i
ostatecznego podporządkowania ziem zagarniętych w 1939-40 i ponownie w 1944-45 roku. Na
Północy, wskutek odebrania Finlandii dostępu do Morza Barentsa, Związek Radziecki uzyskał
granicę lądową z Nor wegią. Dopiero jesienią 1945 roku wojska radzieckie opuściły zajęty w
paz
dzierniku 1944 roku norweski port Kirkenes, z duńskiego Bornholmu ewakuowały się na [ Pobierz całość w formacie PDF ]