[ Pobierz całość w formacie PDF ]
elektronicznych u ywek. W znacznej mierze rozwój informatyki, powszechne stosowanie
urz dze cyfrowych i przeładowanie informacj jest now postaci samonap dzaj cego si
konsumeryzmu. Ogromnym wysiłkiem reklamowym wykreowano nieznane i nieumiejsco-
wione wcze niej kulturowo potrzeby. Jak ka dy rodzaj konsumpcjonizmu tak e infofagia
prowadzi do fetyszyzacji przedmiotu masowej konsumpcji, w tym przypadku obok przed-
miotów materialnych tak e do swoistego kultu informacji, w którym cyfra zast puje
refleksj i zajmuje umysł78).
77)
zob. R. Kaczmarek: Wiedza i informacja. Kultura , 1997, nr 4
78)
zob. R. Borkowski: Informacyjna bulimia i multimedialny trans. Transformacje , 1998, nr 2
69
BG AGH
Infokracja czy cyberanarchia
W wielu dotychczasowych wizjach rozwoju społecze stwa postindustrialnego poja-
wiała si idea powrotu do struktur analogicznych do okresu sprzed rewolucji przemysłowej.
Rozwój technik komunikowania si oznaczać ma bowiem mo liwo ć powi zania miejsca
pracy z miejscem zamieszkiwania i kontakt ze wiatem za po rednictwem multimediów.
Oznacza to, e człowiek mo e funkcjonować w obr bie małych wspólnot lokalnych, a prze-
mieszczanie si jest niepotrzebne, gdy wiat skurczył si do rozmiarów mcluhanowskiej
wioski. Społecze stwo informacyjne mogłoby si wi c pozbyć wielu bol czek gospodar-
czych i społecznych, racjonalizuj c chocia by rynek pracy. Obok mo liwych pozytywnych
skutków wskazać mo na te powa ne niebezpiecze stwa płyn ce z informatyzacji naszego
wiata. Po pierwsze jest to zwi kszenie mo liwo ci roztaczania kontroli nad obywatelami,
a po drugie narastanie nierówno ci społecznych.
Zwi kszenie omnipotencji pa stwa (lub instytucji kontroluj cych informacj ) zagra a
wolno ci i swobodom obywatelskim. Nowe techniki gromadzenia informacji daj nieogra-
niczone wprost mo liwo ci kontroli i wgl du w ycie prywatne obywateli. Współcze nie
w infokratycznym pa stwie obowi zywać zaczyna zasada dossier-społecze stwa. Coraz
cz ciej stykamy si ze zjawiskiem naruszania prywatno ci przez agendy pa stwowe zbie-
raj ce jak najwi cej danych o obywatelach i pozostaj ce praktycznie poza jak kolwiek
kontrol społeczn . Władza w społecze stwie informacyjnym oparta jest wi c o reguł
cuius informatio, eius regio (czyja informacja, tego panowanie). Z zało enia jednak nowy
Å‚ad komunikowania si , w tym przede wszystkim Internet, ma charakter zdecentralizowany,
zdekoncentrowany i antytotalitarny, co wydaje si prognozować zachowanie demokratycz-
nego sposobu komunikowania si w przyszło ci. Nie wydaje si wi c mo liwy jakikolwiek
monocentryzm, a sposób działania wielu uczestników sieci mo na nazwać wr cz cyberanarchi .
Drugim czynnikiem globalnej informatyzacji budz cym niepokój socjologów jest
mo liwo ć pogł bienia si podziałów społecznych na o wiecone warstwy korzystaj ce
w pełni z nowych mo liwo ci tworzonych przez rewolucj informacyjn i na zmarginalizo-
wane, choć liczne grupy ubogie, niewykształcone i sfrustrowane brakiem dost pu i nie-
zrozumiało ci infotopii. Warstwy wykształcone (elity wiedzy i władzy) nie b d raczej
skłonne do wspierania polityków demokratycznych i umiarkowanych, a raczej radykalnych
i gwarantuj cych utrzymanie kontroli warstw upo ledzonych metodami autorytarnymi.
Wreszcie istotne znaczenie ma zmiana charakteru socjalizacji, a wi c mi dzy innymi
procesu edukacji obywatelskiej i przygotowywania si do pełnienia ról społecznych. Pono-
woczesno ć charakteryzuje si amorficzno ci socjalizacji poprzez rozmywanie si war-
to ci, idei i autorytetów. Zanik hierarchii autorytetów i policentryzm kreowania warto ci
jest przejawem demokratyzacji ycia, niesie jednak ze sob sporo niebezpiecze stw. Zacie-
ra si bowiem granica pomi dzy tym co dobre a tym co złe, tym co prawdziwe a tym co
fałszywe, tym co realne a tym co fikcyjne. Jednocze nie w powa nym stopniu zanikaj
zró nicowania kulturowe (regionalne i lokalne) ze wzgl du na post puj c unifikacj
cyberkultury.
70
BG AGH
ROZDZIAA SZÓSTY
EKOLOGIA I CYWILIZACJA
Geneza my li ekologicznej
Zostawcie nam czysty kawa ek wiata
Zostawcie nam strumyka czysty bieg
Zostawcie nam lasy, ogrody w kwiatach
Czyste powietrze, zim czysty nieg
Zostawcie nam czysty kawa ek pla y
Zostawcie morza czysto ć po ród fal
Pozwólcie nam o yciu pi knie marzyć
Gdy nie ma marze w duszy ro nie al
Marek Grechuta
Geneza ekologii
Pojawienie si idei ekologicznych jest wyrazem kontestacji dotychczasowego modelu
rozwoju cywilizacji i jednocze nie propozycj jego zmiany. Przez okres ponad dwóch
stuleci rozwoju cywilizacji przemysłowej technika dawała człowiekowi poczucie bezpie-
cze stwa uwarunkowane wyobra eniem nieograniczonych mo liwo ci twórczych w dziele
podporz dkowania gatunkowi ludzkiemu sił natury. Mit post pu i mit obfito ci uzasadniały
uto samienie dobrobytu z ilo ci wyprodukowanych dóbr, a poczucie bezpiecze stwa z ich
konsumpcj . Dzi wiadomo ć sko czono ci przyrody 79) wpływa na coraz cz stsze gło-
szenie pogl du, i ludzko ć znalazła si w fazie przej ciowej od epoki ekonomii do epoki
ekologii, a wi c w bli szej przyszło ci zbiorowy wysiłek pa stw i narodów w skali global-
nej miałby znale ć si w powa niejszym ni dot d stopniu pod wpływem refleksji ekolo-
gicznej. Industrialny imperatyw podporz dkowania przyrody ma ust pić ekologicznemu
imperatywowi przetrwania w zgodzie z natur , za ycie religijne, gospodarcze, kultura,
edukacja i polityka miałyby si kształtować zgodnie z zasadami ekorozwoju. Zreszt w pro-
gramach gospodarczych politycy zaczynaj odwoływać si cz ciej do koncepcji zrówno-
wa onego wzrostu , w której rodowisko naturalne ma warto ć ekonomiczn , ani eli do
post pu techniki i rozwoju gospodarczego bez ogl dania si na koszty ekologiczne
podejmowanych inwestycji.
79)
zob. J. Mazurkiewicz: Sko czono ć przyrody i dominacja postaw konsumpcyjnych. Aura , 1995,
nr 6
71
BG AGH
Przykładów nowych zjawisk politycznych inspirowanych kwestiami ekologicznymi
jest w ostatnich dwóch dekadach XX wieku sporo, e wystarczy wskazać partie Zielonych
i ruchy ekologiczne, obywatelskie protesty i akcje w obronie zabytków przyrody czy wresz-
cie działania w skali mi dzynarodowej (konwencje o ochronie rodowiska, konferencje
typu Szczyt Ziemi , działania ruchu Greenpeace ). U ródeł tego rodzaju zjawisk legły
dramatyczne wydarzenia w postaci powa nych katastrof ekologicznych, do których doszło
w nast pstwie prowadzenia okre lonej polityki przez pa stwa, jak chocia by tragedia
Czarnobyla czy ogromne zniszczenia biosfery po Wojnie nad Zatok Persk . Jak w ka dym
nowo pojawiaj cym si nurcie idei i przemian kulturowych, tak e i w obr bie szeroko
rozumianej my li ekologicznej znajdujemy ekstremistyczne propozycje politycznych zmian
dotychczasowego porz dku. Szczególnie pojawienie si w ostatnich latach fundamenta-
listycznych koncepcji akceptuj cych stosowanie przemocy pod zielonymi sztandarami
(ekofaszyzm, ekoterroryzm) uzasadnia postawienie pytania o wzajemne relacje mi dzy po-
lityk a ekologi .
Pojawienie si ruchów ekologicznych stosuj cych metody bezpo rednich akcji niepo-
słusze stwa obywatelskiego i odnosz cych spektakularne sukcesy dało równie impuls do
powstawania ugrupowa si gaj cych po drastyczne i radykalne formy działania. Powstały
w roku 1971 ruch Greenpeace przyj Å‚ taktyk ekologicznego sprzeciwu, za pozbawiona
przemocy konfrontacja ma charakter kwakierskiego dawania wiadectwa prawdzie. Działa-
nia zapobiegaj ce okrucie stwu i pozbawione przemocy skupiły w szeregach Greenpeace
pi ć milionów aktywnych sympatyków na całym wiecie. Do sukcesów organizacji nale y
niew tpliwie wymuszenie na rz dzie Francji wycofania si z dokonywania prób j drowych
na atolu Mururoa czy te wprowadzenie zakazu polowa na wieloryby przez Australi .
Swoiste happeningi ekologiczne organizowane przez t czowych wojowników oraz ich
[ Pobierz całość w formacie PDF ]