[ Pobierz całość w formacie PDF ]
do egzystencjalnego minimum i odbierając wszystkie nadwyżki.
Zebrane w ten sposób środki posłużyć miały budowie
przemysłu ciężkiego. W efekcie rolnictwo stało się miejscem
68
klęski wszystkich gospodarek socjalistycznych, w których
strategiÄ™ drugiej fali realizowano kosztem ludzi fali pierwszej.
Oprócz tego w socjalizmie nader często poniewierano tymi,
którzy trudnili się usługami i pracą umysłową. Ponieważ celem
socjalizmu była wszędzie burzliwa industrializacja, pod niebiosa
wychwalana była praca fizyczna, czemu towarzyszyło skupienie
wszystkich zainteresowań na produkcji, nie zaś na spożyciu, na
wytwarzaniu dóbr produkcyjnych, nie zaś konsumpcyjnych.
Ortodoksyjni marksiści głosili z reguły materiał i styczną tezę, że
idee, informacje, sztuka, kultura, prawo, ogółem wszystkie
nienamacalne produkty umysłu składają się na nadbudowę,
która nałożona jest na ekonomiczną bazę życia społecznego.
Chociaż zgadzano się, że istnieje między nimi jakiś rodzaj
sprzężenia zwrotnego, to jednak baza określała nadbudowę,
nie zaś odwrotnie. Głosicieli odmiennych w tym względzie
poglądów określano mianem idealistów, który to epitet bywał
czasami nader niebezpieczny. Dla marksistów sprzęt i
przedmiot były ważniejsze od teorii i symbolu; rewolucja
komputerowa pokazuje nam dzisiaj, że jest odwrotnie. Jeśli w
ogóle zdecydować się na tego typu stwierdzenia, to raczej
należałoby powiedzieć, iż to informacja określa życie
gospodarcze, nie zaÅ› odwrotnie.
Społeczeństwa nie są jednak ani maszynami, ani komputerami;
nie sposób zredukować ich do bazy i nadbudowy, sprzętu i
oprogramowania. Trzeba raczej powiedzieć, że są całościami
złożonymi z wielkiej mnogości elementów, które łączą zawiłe i
liczne pętle sprzężenia zwrotnego, co tworzy niesłychanie
skomplikowany układ wzajemnego oddziaływania. Im bardziej
wzrasta złożoność tych całości, tym większa staje się rola
wiedzy, która zapewnia możliwość ekonomicznego i
ekologicznego trwania.
Tak przeto świat socjalistyczny okazał się kompletnie nie
przygotowany do nadejścia ekonomiki trzeciej fali, której
podstawowy surowiec jest w istocie niewidzialny, nienamacalny.
Zderzenie się socjalizmu z wymogami przyszłości doprowadziło
do dziejowej kraksy.
69
ROZDZIAA SIÓDMY
KOLIZJA ELEKTORATÓW
Nieskończona jest lista problemów, przed którymi staje nasze
społeczeństwo. Otacza nas zapach śmiertelnej zgnilizny, który
roztacza wokół siebie umierająca cywilizacja industrialna;
widzimy, jak na skutek nieefektywności i korupcji jedna po
drugiej walą się najróżniejsze szacowne instytucje.
Powszechne i dręczące staje się poczucie potrzeby
radykalnych zmian. Pojawiają się tysiące inicjatyw, z których
każda twierdzi, że jest fundamentalna i rewolucyjna.
Tymczasem nowe ustawy, regulacje, plany i przedsięwzięcia,
które miały za zadanie rozwiązać trudności, powracają do nas
niczym bumerang i pogarszajÄ… sytuacjÄ™ oraz przyczyniajÄ… siÄ™
do pogłębienia uczucia, że nic już nie da się zrobić.
W takiej sytuacji pojawia się niesłychanie grozna dla każdej
demokracji tęsknota za zbawcą na białym koniu". Jeśli my
sami nie wykażemy śmiałości i wyobrazni, także nasza
cywilizacja znalezć się może na śmietniku historii".
Publikatory niezmiennie pokazują amerykańskie życie
polityczne jako ciąg nieprzerwanych zmagań dwóch
gladiatorów: partii demokratycznej i republikańskiej.
Tymczasem przeciętni Amerykanie stopniowo zaczynają
odczuwać znużenie i irytację dziennikarzami i politykami. Coraz
więcej ludzi partyjne zmagania uważa za rodzaj maskarady:
kosztownej, nierzetelnej i nieuczciwej. Coraz częściej pojawia
siÄ™ pytanie: Czy to kto wygra ma jakieÅ› znaczenie?"
Odpowiedz brzmi: Tak!", ale jej racje są zupełnie inne od tych,
którymi się nas faszeruje.
W roku 1980 pisaliśmy w Trzeciej fali: Najważniejszym
współcześnie wydarzeniem politycznym jest pojawienie się na
70
naszych oczach dwóch wrogich obozów: tego, który związany
jest z cywilizacją drugiej fali i tego, który jest rzecznikiem
trzeciej fali. Pierwszy za wszelką cenę stara się ochronić
podstawowe instytucje masowego społeczeństwa
industrialnego: społeczną komórkę rodziny, system masowej
edukacji, wielkie korporacje, masowe zwiÄ…zki zawodowe,
scentralizowane państwo narodowe oraz ustrój rządów
pseudoprzedstawicielskich.
Obóz przeciwny uważa, że żaden z palących problemów
współczesności, poczynając od kwestii energii, wojen i nędzy, a
na zagrożeniu ekologicznym i rozpadzie życia rodzinnego
kończąc, nie może znalezć rozwiązania w ramach cywilizacji
przemysłowej. Granica pomiędzy dwoma obozami nie jest
ostra. Większość z nas jest wewnętrznie rozdarta, wyznając
oba przekonania naraz. CiÄ…gle jeszcze codzienne wydarzenia
wydają się nam mroczne i zagadkowe. Na dodatek, w każdym
stronnictwie widzimy wiele grup, z których każda ma na uwadze
[ Pobierz całość w formacie PDF ]